Lengri flugvaktir eru ógn við flugöryggi

Nýjar reglur sem Evrópuþingið samþykkti fyrir stuttu koma til með að stuðla að frekari starfsþreytu meðal flugmanna. Í reglunum hafa tímatakmarkannir verið auknar sem þýðir lengri flugvaktir og aukin þreyta. Ekki virðist vera hlustað á niðurstöður vísindarannsókna sem sýna ítrekað að langar flugvaktir helst í takt við aukna þreytu flugáhafna. Reglurnar eru í hag flugrekenda á kostnað flugöryggis flugáhafna og farþega.

Niðurstöður rannsókna á þreytu flugmanna

Í nútíma samfélagi, þar sem flugrekstur er allan sólarhringinn alla daga ársins má búast við að flugmenn finni fyrir þreytu í starfi, sér í lagi ef farnar eru langar ferðir þar sem flogið er yfir mörg tímabelti. Mörg atriði geta komið í veg fyrir að flugmaðurinn nái fullnægjandi hvíld á milli flugferða. Flugmenn tengja almenna þreytu og ofþreytu í starfi við þétta flugskrá, langar flugferðir, stutta hvíld milli ferða og hvaða tíma sólarhringsins flogið er (næturflug, dagflug eða síðdegisflug).

Rannsókn, sem bandaríska geimferðastofnunin gerði á flugmönnum sem flugu langar leiðir milli heimsálfa, sýndi að flugmenn áttu það til að sofna síðustu 90 mínúturnar á flugi án þess að þeir yrðu þess sjálfir varir. Vökuástand þeirra við störf var mælt með heilalínuriti (EEG) sem skynjaði vöku- og svefnástand þeirra af mikilli nákvæmni. Þó flugmennirnir hafi verið með augun opin og töldu sig vakandi voru þeir án þeirra vitundar sofandi en slíkur svefn er kallaður „ör –svefn“ (micro-sleep). Ör- svefn á sér stað þegar starfsmaðurinn er orðinn örvinda af þreytu en hætta á slíkum ör-svefni eykst síða næturs og nær hámarki um 04.00 – 07.00 að morgni til. Seinni part nætur er hætta á óhöppum og mistökum sökum svefnsskorts og þreytu. Oft þarf að mæla með áreiðanlegum hætti ómeðvitaðan svefn til þess að bæði sérfræðingar og ekki síður almenningur skilji alvarleika starfstengdrar þreytu eins og hér er lýst.

Ekki þarf að leita langt aftur í tímann til þess að rifja upp dæmi þess að báðir flugmenn hafi sofnað í flugi, en umfjöllum um slíkt atvik gerðist þann 26 sept. sl. þegar breskir flugmenn hjá ónefndu flugfélagi sváfu meðan sjálfstýringin sá um flugið og flaug vélinni. Flugmennirnir í umræddri frétt höfðu aðeins sofið fimm klukkustundir síðastliðnar tvær nætur fyrir umrædda flugferð.

Orsök þreytunnar

Svefnskortur er talinn vera meginorsök þreytu, flugferðir yfir mörg tímabelti, ör vaktaskipti (næturflug/morgunflug) og lýðfræðilegir þættir einstaklingsins (s.s. aldur,starfsaldur, kyn). Mikilvægi góðs svefns virðist oft vera vandmetin en hæfilegur svefn er lífsnauðsynlegur til þess að viðhalda allri eðlilegri líkamstarfsemi, andlegu heilbrigði og vitsmunalegri getu til þess að geta starfað. Geta flugmannsins til þess að sinna ábyrgðarmiklu starfi fer meðal annars eftir síðasta svefni, gæðum og lengd hans. Ekki síður hversu lengi flugmaðurinn hefur verið vakandi.

Talið er að lengd (nætur) svefnsins verði að vera að minnsta kosti sjö klukkustundir. Styttri svefn veitir ekki líkamsstarfseminni þá lífeðlisfræðilegu endurnæringu sem nauðsynleg eru til þess að flestir einstaklingar geti starfað og mætt vitsmunalegum kröfum. Svefnþörf flestra einstaklinga er þó vissulega misjöfn og því best að miða við þann svefntíma sem hver og einn sefur að öllu jöfnu (meðaltal) á nóttu á heimili sínu og í fríi.

Vanmetið vandamál

Alvarleiki flugþreytunnar er stórlega vanmetin. Rannsóknir sýna að 65% slysa og óhappa, sem verða í flugsamgöngum, má rekja til mannlegra mistaka, en þar af eru 4-7% talin vera vegna ofþreytu og skorts á svefni flugáhafna, röskun á líkamsklukkunni eftir flugferðir yfir mörg tímabelti og ör vaktaskipti milli flugferða.

Hæfni einstaklinga til að taka mikilvægar ákvarðanir minnka í takt við fjölda vökustunda og nær lágmarki eftir 40-72 klukkustunda vöku. Eftir þann tíma er hætta á að heilinn verði fyrir óbætanlegum skaða og lífslíkur minnka í kjölfarið. Mat einstaklingsins á eigin þreytu er huglægt en engin tæki eru til sem mæla þreytu því verður að styðjast við mat hvers og eins. Flugmenn geta átt erfitt með að áttað sig á eigin þreytu, hætta er á að þeir sem finna fyrir mikilli þreytu reyni að yfirvinna hana aðrir reyna að fela þreytuástand sitt og því er spurning hvort þeir séu fit to flyundir slíkum kringumstæðum.

Mjög þreyttur flugmaður getur verið verið eins og undir áhrifum áfengis og illa hæfur til þess að mikilvægar ákvarðanir sem oft þarf að taka ef óvænt atvik koma upp. Fjölmargar rannsóknir hafa sýnt að mikil þreyta í kjölfar svefnskorts eða svefntruflana (af ýmsum ástæðum) lýsir sér á sama máta og áfengisneysla eða inntaka slævandi lyfja. Eftir 17-19 klukkustunda vöku mælist þreyta eins og 0,5‰ áfengismagn væri í blóði. Til viðmiðunar má áfengismagn í blóði ökumanns á Íslandi ekki vera hærra en 0,2‰ . Þessi samlíking þreytu og áfengismagns í blóði hefur vakið fólk til umhugsunar um alvarleika þreytu hjá stéttum sem sinna ábyrgðarfullum störfum sér í lagi hjá stéttum sem sinna ábyrðamiklum störfum eins og flugmenn gera.

Af hverju er þetta ekki lagað?

Flugmenn hafa vakið athygli á því starstengd þreyta sé vanmetið vandamál meðal flugrekanda, flugyfirvalda og almennings. Í bresku umfjölluninni hér að ofan kom fram að fimmti hver flugmaður telja a.m.k. einu sinni í viku flugöryggi farþega og áhafnar ógnað vegna starfstengdri þreytu þeirra. Lítið virðist vera hlustað á raddir flugmanna í ljósi breytinga á reglugerðum um flug-vakt og hvíldartíma Evrópuþingsins nú fyrir stuttu. Þær reglur leyfa m.a. allt að 12,5 klst næturvaktir þrátt fyrir að rannsóknir hafi sýnt að 10 klst. næturvaktir sé hámarks vaktatími.

Lengri flugvaktir að nóttu til stuðlar að mannlegum mistökum tengt þreytu eins og áður hefur komið fram. Samkvæmt erlendum rannsóknum kallar viðurkenning á starfstengdri þreytu á breytingar sem hafa aukinn kostnað í för með sér en slíkan kostnað vilja flugrekstraraðilar sleppa við. Því getur vandamálið verið flókið og erfitt viðureignar.

Þess vegna eru rannsóknir m.a. á þreytu og líðan starfsstétta sem sinna mikilvægum störfum s.s. flugmenn mikilvægar því niðurstöður þeirra eru staðreyndir og sýna blákaldan veruleikann.

Hvað er þá til ráða ?

Í ljósi þess að starfstengdar kröfur aukast jafnt og þétt (lengri flugvaktir og óreglulegur vinnutími) verða flugmenn ekki síður flugrekendur að leggja sig fram við að viðhalda starfsöryggi og vellíðan starfsmannsins. Það felst meðal annars í viðkenningu á starfstengdri og stefnmótandi úrræðum til þess að minnka hana.

Eitt besta ráðið gegn þreytu er hvíld en svefninn er besta aðferðin til þess að hvílast. Til þess að flugmenn nái að hvílast sem best verða þeir að þekkja þau úrraæði sem hentar þeim best til þess að ná sem bestri hvíld, með góðum úrræðum farteskinu mæta þeir til starfa fit to fly


« Síðasta færsla | Næsta færsla »

Bæta við athugasemd

Ekki er lengur hægt að skrifa athugasemdir við færsluna, þar sem tímamörk á athugasemdir eru liðin.

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband